વર્ષ 2024માં ભારતીય રાજકારણમાં અનેક રાજકીય ઉથલપાથલ જોવા મળી હોવા છતાં આ વખતની લોકસભા ચૂંટણીના પરિણામોએ એક નવો ઈતિહાસ રચ્યો છે. નરેન્દ્ર મોદીએ દેશના પ્રથમ વડાપ્રધાન જવાહરલાલ નેહરુની બરાબરી કરી હતી. મોદી સરકાર 3.0 માં ભાજપને ભલે પૂર્ણ બહુમત ન મળ્યો હોય, પરંતુ NDA સરકારે પોતાના નિર્ણયો દ્વારા બતાવી દીધું છે કે તે સરળતાથી ડગમગવાની નથી.
9 જૂન, 2024: ભારતીય રાજનીતિના ઈતિહાસમાં આ તારીખ સુવર્ણ અક્ષરોમાં નોંધાયેલી છે. આ એ જ દિવસ હતો જ્યારે ભારતના પ્રથમ વડાપ્રધાન જવાહરલાલ નેહરુના રેકોર્ડની પ્રથમ વખત બરોબરી કરવામાં આવી હતી. વિશ્વના સૌથી લોકપ્રિય નેતાઓની યાદીમાં સામેલ અને ભારતીય જનતા પાર્ટી (BJP)ના વરિષ્ઠ નેતા નરેન્દ્ર મોદીએ આ દિવસે સતત ત્રીજી વખત ભારતના વડાપ્રધાન તરીકે શપથ લઈને ઈતિહાસ રચ્યો હતો. આ સાથે તેઓ આ સિદ્ધિ મેળવનાર પ્રથમ બિન-કોંગ્રેસી નેતા અને જવાહરલાલ નહેરુ પછી બીજા આવા નેતા બની ગયા છે. બહુ ઓછા લોકોએ વિચાર્યું હશે કે ભાજપના કોઈ નેતા આ સિદ્ધિ મેળવી શકશે.
મોદીએ બીજેપીના રથને ત્રીજી વખત શિખરે પહોંચાડ્યો
મોદીને ગત બે ટર્મની જેમ ત્રીજી ટર્મમાં જનાદેશ મળ્યો નથી. આ વખતે લોકસભા ચૂંટણીમાં ભાજપ એકલા હાથે બહુમતી મેળવવામાં નિષ્ફળ રહ્યું છે. ચૂંટણી પહેલા ભાજપે ચારસો પાર કરવાનો નારો આપ્યો હતો, પરંતુ તે તેના સહયોગી સાથીઓ સાથે ત્રણસોનો આંકડો પણ પાર કરી શકી નથી. આ લોકસભા ચૂંટણીમાં, કોંગ્રેસ અને ‘ભારત’ ગઠબંધનના ઘટક પક્ષોએ અગાઉની ચૂંટણીઓ કરતાં વધુ સારું પ્રદર્શન કર્યું અને ઉત્તર પ્રદેશ, હરિયાણા અને રાજસ્થાન સહિત ઘણા હિન્દી હાર્ટલેન્ડ વિસ્તારોમાં ભાજપની જુગલબંધી રોકવામાં સફળતા મેળવી. આ જ કારણ હતું કે પરિણામો પછી વિપક્ષી દળોએ ચૂંટણી પરિણામોને મોદીની ‘નૈતિક હાર’ ગણાવી હતી. આ ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસને 99 બેઠકો પર સફળતા મળી છે. જો કે, તે ભાજપની વિશાળ રાજકીય હાજરીનું પરિણામ છે કે સતત ત્રીજી લોકસભા ચૂંટણીમાં તેણે 240 બેઠકો મેળવીને સૌથી મોટા પક્ષનું બિરુદ મેળવ્યું. બીજેપીની આગેવાની હેઠળના નેશનલ ડેમોક્રેટિક એલાયન્સ (NDA)ને 293 બેઠકો મળી હતી. વડાપ્રધાન મોદીએ તેને કોઈપણ ચૂંટણી પૂર્વ ગઠબંધનની સૌથી મોટી સફળતા ગણાવી છે.
ભારતીય રાજનીતિ મોદીની આસપાસ ઘૂમી રહી છે
ચૂંટણીને કારણે ઊભા થયેલા પડકારો છતાં આગામી વર્ષોમાં ભારતીય રાજકારણ નરેન્દ્ર મોદીની આસપાસ જ ફરવાનું છે. જો કે આ સમય દરમિયાન તેમને ગઠબંધનની રાજનીતિના વિવિધ પાસાઓનો સામનો કરવો પડશે. 2002માં ગુજરાત વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં ગોધરા ટ્રેન સળગાવાને પગલે રાજ્યમાં થયેલા રમખાણોના પડછાયામાં પહેલીવાર ભાજપનું નેતૃત્વ કર્યું ત્યારથી મોદીએ ક્યારેય પાછું વળીને જોયું નથી. 2002માં તેમના વિરોધીઓએ તેમને રાજકીય રીતે નકારી કાઢ્યા હોવા છતાં, તેઓ હિન્દુત્વ અને વિકાસના વિજેતા મિશ્રણ બનીને તેમની પાર્ટી માટે એક બળ તરીકે ઉભરી આવ્યા હતા. મોદીએ 2002, 2007 અને 2012માં ગુજરાતમાં પાર્ટીનું નેતૃત્વ કર્યું અને પછી 2014 અને 2019માં કેન્દ્રમાં તેમની પાર્ટીને વિજય અને સત્તા તરફ લઈ જવામાં સૌથી મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી. જોકે, આ વખતે ભાજપની જીત અલગ છે કારણ કે તે પોતાના દમ પર બહુમતી મેળવવામાં નિષ્ફળ રહી છે.
પીએમ મોદી અને જવાહરલાલ નેહરુનો પીએમ તરીકેનો કાર્યકાળ
2014માં લોકસભા ચૂંટણીમાં ભાજપની જીત બાદ મોદી પહેલીવાર દેશના વડાપ્રધાન બન્યા હતા. આ પછી, 17મી લોકસભા ચૂંટણીમાં પ્રચંડ બહુમતી સાથે જીત મેળવીને, તેઓ સતત બીજી વખત વડાપ્રધાન બન્યા. નેહરુ 1947 માં આઝાદી પછી સૌથી લાંબા સમય સુધી સેવા આપતા ભારતીય વડા પ્રધાન છે. 27 મે 1964ના રોજ તેમનું અવસાન થયું અને તે સમયે પણ તેઓ દેશના વડાપ્રધાન હતા. તેઓ 1952માં યોજાયેલી પ્રથમ સામાન્ય ચૂંટણી જીત્યા બાદ પ્રથમ વખત વડાપ્રધાન તરીકે ચૂંટાયા હતા. આ પછી કોંગ્રેસે 1957 અને 1962ની સામાન્ય ચૂંટણીમાં પણ જીત મેળવી અને નેહરુ ફરીથી દેશના વડાપ્રધાન બન્યા.
મોદીને પહેલીવાર જોરદાર વિરોધનો સામનો કરવો પડ્યો હતો
2014માં સત્તા સંભાળ્યા બાદ પહેલીવાર મોદીને આ વખતે જોરદાર વિરોધનો સામનો કરવો પડ્યો છે. કેટલાક રાજ્યોમાં ભાજપની ચૂંટણીમાં હાર બાદ ટીકાકારોએ તેમની યોગ્યતા પર પણ સવાલ ઉઠાવ્યા છે. ખાસ કરીને ઉત્તર પ્રદેશમાં ભાજપના ખરાબ પ્રદર્શનને કારણે. સૌથી વધુ 80 સાંસદોને લોકસભામાં મોકલનાર આ રાજ્યમાં સપા-કોંગ્રેસ ગઠબંધને ભાજપના નેતૃત્વવાળા ગઠબંધનને પાછળ છોડી દીધું છે. ભાજપ સંગઠનમાં દોઢ દાયકાથી વધુ સમયના તેમના કાર્યકાળ દરમિયાન રાજકારણની અસ્પષ્ટતા જોઈ ચૂકેલા મોદીએ આ ચૂંટણીના પરિણામોનું વિશ્લેષણ કરતાં અચળ આત્મવિશ્વાસનું ચિત્ર રજૂ કર્યું છે. દેશના કેટલાક ભાગોમાં વિપક્ષની આશ્ચર્યજનક સફળતાઓને કોઈ મહત્વ ન આપતાં તેમણે દાવો કર્યો છે કે એનડીએએ આ ચૂંટણીમાં ખૂબ જ સારું પ્રદર્શન કર્યું છે. તેમણે એમ પણ કહ્યું હતું કે એનડીએ સતત ત્રીજી વખત સત્તા જીતવામાં સફળ રહ્યું હતું, ત્યારે વિપક્ષ ‘ભારત’ દ્વારા જીતવામાં આવેલી બેઠકોની સંખ્યા ભાજપે પોતાના દમ પર જીતેલી બેઠકોની સંખ્યા કરતાં ઓછી હતી.
મોદી 3.0 કેબિનેટમાં આ મંત્રીઓએ લીધા શપથ, જુઓ સંપૂર્ણ યાદી અહીં
નરેન્દ્ર મોદી પછી રાજનાથ સિંહ બીજા ક્રમે અને અમિત શાહ ત્રીજા ક્રમે કેન્દ્રીય કેબિનેટ મંત્રી તરીકે શપથ લીધા. રાષ્ટ્રપતિ ભવનમાં વડાપ્રધાન મોદીની આગેવાની હેઠળની એનડીએ સરકારમાં નીતિન ગડકરી, ભાજપ અધ્યક્ષ જેપી નડ્ડા, મધ્યપ્રદેશના પૂર્વ સીએમ શિવરાજ સિંહ ચૌહાણ, નિર્મલા સીતારમણ, એસ. જયશંકરે કેન્દ્રીય કેબિનેટ મંત્રી તરીકે શપથ લીધા. હરિયાણાના પૂર્વ સીએમ મનોહર લાલ ખટ્ટરે કેબિનેટ મંત્રી તરીકે શપથ લીધા. તેઓ કરનાલ લોકસભા સીટ પરથી જીતીને પહેલીવાર સંસદમાં પહોંચ્યા છે. કર્ણાટકના પૂર્વ મુખ્યમંત્રી એચડી કુમારસ્વામીએ મોદી 3.0 માં કેબિનેટ મંત્રી તરીકે પદ અને ગુપ્તતાના શપથ લીધા. ભાજપના નેતા પીયૂષ ગોયલે પીએમ મોદીના નેતૃત્વવાળી એનડીએ સરકારમાં કેન્દ્રીય કેબિનેટ મંત્રી તરીકે શપથ લીધા. તેઓ મોદી સરકારમાં ત્રીજી વખત મંત્રી બન્યા છે. આ સિવાય ધર્મેન્દ્ર પ્રધાન, જીતન રામ માંઝીએ મોદી 3.0માં કેબિનેટ મંત્રી તરીકે શપથ લીધા હતા. માંઝી પ્રથમ વખત કેન્દ્રીય મંત્રી બન્યા છે.
રાજીવ રંજન ઉર્ફે લલન સિંહ પહેલીવાર કેન્દ્રમાં મંત્રી બન્યા છે
JDU નેતા અને બિહારના મુંગેરથી સાંસદ રાજીવ રંજન સિંહ ઉર્ફે લલન સિંહ પહેલીવાર કેન્દ્રમાં મંત્રી બન્યા છે. આસામના પૂર્વ મુખ્યમંત્રી અને આસામના ડિબ્રુગઢથી ભાજપના સાંસદ સર્બાનંદ સોનેવાલ, સાંસદમાં ટીકમગઢથી ભાજપના સાંસદ વીરેન્દ્ર કુમાર, આંધ્રપ્રદેશની શ્રીકાકુલમ લોકસભા બેઠક પરથી તેલુગુ દેશમ પાર્ટીના સાંસદ રામમોહન નાયડુ, ભાજપના નેતા પ્રહલાદ જોશી, જુઅલ ઓરાઓ કેબિનેટ મંત્રી બન્યા. ગિરિરાજ સિંહ, અશ્વિની વૈષ્ણવ, જ્યોતિરાદિત્ય સિંધિયા, ભૂપેન્દ્ર યાદવ, ગજેન્દ્ર સિંહ શેખાવત, અન્નપૂર્ણા દેવી, કિરેન રિજિજુ, હરદીપ સિંહ પુરી, મનસુખ માંડવિયા, જી. કિશન રેડ્ડી, ચિરાગ પાસવાન, સી.આર. પાટીલે એનડીએ સરકારમાં મંત્રી તરીકે શપથ લીધા.
રાજ્ય મંત્રી (સ્વતંત્ર હવાલો)
રાવ ઈન્દ્રજીત સિંહ, જિતેન્દ્ર સિંહ, અર્જુન રામ મેઘવાલ, પ્રતાપ રાવ જાધવ, જયંત ચૌધરી, જિતિન પ્રસાદ, શ્રીપાદ યશો નાઈક, પંકજ ચૌધરી, કૃષ્ણપાલ ગુર્જર, રામદાસ આઠવલે, રામનાથ ઠાકુર, નિત્યાનંદ રાય, અનુપ્રિયા પટેલ, વી. સોકમણી, સમન્ના, વિ. એસપી સિંહ બઘેલ, શોભા કરંદલાજે, કીર્તિવર્ધન સિંહ, બનવારીલાલ વર્મા, શાંતનુ ઠાકુર, સુરેશ ગોપી, એલ મુરુગન, અજય તમટા, બી. સંજય કુમાર, કમલેશ પાસવાન, ભગીરથ ચૌધરી, સતીશ દુબે, સંજય સેઠ, રવનીત સિંહ બિટ્ટુ, દુર્ગાદાસ ઉઇકે, રક્ષા ખડસે, સુકાંત મજુમદાર, સાવિત્રી ઠાકુર, તોખાન સાહુ, રાજભૂષણ નિષાદ, ભૂપતિ રાજુ શ્રીનિવાસ વર્મા, હરેશ મુરબ્બો, હરેશ નરેશ, નરેશ નરેશ, નરેશ પટેલ. , જ્યોર્જ કુરિયન, પવિત્રા માર્ગેરીટા.
આ વખતે વડાપ્રધાન મોદીની નવી ટીમમાં 30 કેબિનેટ મંત્રીઓ, 5 સ્વતંત્ર હવાલો ધરાવતા રાજ્ય મંત્રી અને 36 રાજ્ય મંત્રીઓનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. આ તમામ મંત્રીઓ 24 રાજ્યો તેમજ દેશના તમામ પ્રદેશોનું પ્રતિનિધિત્વ કરી રહ્યા છે. PM મોદીની નવી કેબિનેટમાં 27 OBC, 10 SC, 5 ST, 5 લઘુમતી પ્રધાનો સામેલ છે. તેમાં 18 વરિષ્ઠ મંત્રીઓએ પણ ભાગ લીધો હતો. નવી કેબિનેટમાં એનડીએના 11 સહયોગીઓમાંથી મંત્રી બનાવવામાં આવ્યા છે. તેમાંથી 43 એવા સાંસદો મંત્રી બન્યા કે જેમણે ત્રણ કે તેથી વધુ મુદત માટે સંસદમાં સેવા આપી હોય. આ સાથે 39 એવા મંત્રીઓ બનાવવામાં આવ્યા છે, જેઓ ભારત સરકારમાં મંત્રી રહી ચૂક્યા છે. ઘણા ભૂતપૂર્વ મુખ્ય પ્રધાનો, 34 રાજ્યોની વિધાનસભાઓમાં સેવા આપી ચૂકેલા સભ્યો અને 23 રાજ્યોમાં પ્રધાન તરીકે કામ કરનારા સભ્યોને પણ સાંસદ તરીકે ચૂંટાયા બાદ કેબિનેટમાં સ્થાન આપવામાં આવ્યું હતું.
વર્ષ 2024 નરેન્દ્ર મોદી, ભારતીય જનતા પાર્ટી અને NDA માટે ઘણું સારું સાબિત થયું. પીએમ મોદીએ સતત ત્રીજી વખત ખુરશી સંભાળીને નેહરુની બરાબરી કરી અને આ સાથે જ ભારતીય રાજનીતિમાં એક નવો અધ્યાય લખાયો.
