જ્યારે પણ નવરાત્રિની વાત આવે છે ત્યારે આપણું મન દેવી માતાની પાઠ-પૂજા, અર્ચના-આરતીમાં જ સીમિત રહે છે, પરંતુ શું તમે જાણો છો કે નવરાત્રીનો તહેવાર શા માટે ઉજવવામાં આવે છે? તેની ઓળખ શું છે?
સદીઓથી આપણે નવરાત્રીનો તહેવાર ઉપવાસ રાખીને ઉજવીએ છીએ. દેશના જુદા જુદા ભાગોમાં આ તહેવાર અલગ અલગ રીતે ઉજવવામાં આવે છે. કેટલાક લોકો આખી રાત ગરબા અને આરતી કરીને નવરાત્રિનું વ્રત રાખે છે, તો કેટલાક લોકો ઉપવાસ કરીને મા દુર્ગા અને તેમના નવ સ્વરૂપોની પૂજા કરે છે, પરંતુ આ નવરાત્રિ પાછળની વાસ્તવિક વાર્તા શું છે?
તેની સાથે એક દંતકથા જોડાયેલી છે. મહિષાસુર નામનો એક અત્યંત શક્તિશાળી રાક્ષસ હતો. તે અમર બનવા માંગતો હતો અને તે ઈચ્છાને લીધે તેણે બ્રહ્માની કઠોર તપસ્યા કરી. બ્રહ્માજી તેમની તપસ્યાથી પ્રસન્ન થયા અને તેમને દર્શન આપ્યા અને કહ્યું કે તેઓ જે વરદાન માંગે તે માંગી શકે છે. મહિષાસુરે પોતાના માટે અમર થવાનું વરદાન માંગ્યું.
મહિષાસુરની આવી વાત સાંભળીને બ્રહ્માએ કહ્યું, ‘આ જગતમાં જે જન્મે છે તેનું મૃત્યુ નિશ્ચિત છે. તેથી લોકો જીવન અને મૃત્યુ સિવાય તેમને જે જોઈએ તે માંગે છે.’ આ સાંભળીને મહિષાસુરે કહ્યું, “સારું પ્રભુ, તો મને એવું વરદાન આપો કે હું ન તો કોઈ દેવતા કે રાક્ષસના હાથે મૃત્યુ પામું અને ન તો કોઈ મનુષ્યના હાથે. જો તે હોય, તો તે સ્ત્રીના હાથમાં હોવું જોઈએ.’
મહિષાસુરની આવી વાત સાંભળીને બ્રહ્માજીએ સારું કહ્યું અને ચાલ્યા ગયા. આ પછી, મહિષાસુર રાક્ષસોનો રાજા બન્યો, તેણે દેવતાઓ પર હુમલો કર્યો. દેવતાઓ ગભરાઈ ગયા. જો કે તેઓએ એક થઈને મહિષાસુરનો સામનો કર્યો જેમાં ભગવાન શિવ અને વિષ્ણુએ પણ તેમનો સાથ આપ્યો, પરંતુ મહિષાસુરના હાથે બધાને હારનો સામનો કરવો પડ્યો અને મહિષાસુરે દેવલોક પર શાસન કર્યું.
મહિષાસુરથી તેમની રક્ષા કરવા માટે, બધા દેવતાઓએ ભગવાન વિષ્ણુની સાથે આદિ શક્તિની પૂજા કરી. તેમના શરીરમાંથી એક દિવ્ય પ્રકાશ નીકળ્યો જેણે ખૂબ જ સુંદર અપ્સરાના રૂપમાં દેવી દુર્ગાનું રૂપ ધારણ કર્યું. દેવી દુર્ગાને જોઈને મહિષાસુર તેના પર મોહિત થઈ ગયો અને તેની સાથે લગ્ન કરવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો. તે વારંવાર એક જ વસ્તુ કરવાનો પ્રયાસ કરે છે.
દેવી દુર્ગા સંમત થઈ પરંતુ એક શરતે..તેણે કહ્યું કે મહિષાસુરે તેમની સાથે યુદ્ધ જીતવું પડશે. મહિષાસુર રાજી થયો અને પછી યુદ્ધ શરૂ થયું જે 9 દિવસ સુધી ચાલ્યું. દસમા દિવસે દેવી દુર્ગાએ મહિષાસુરનો વધ કર્યો… અને ત્યારથી આ નવરાત્રીનો તહેવાર ઉજવવામાં આવે છે.
