આપણે સૌ ઉતરાયણની ઉત્સાહભેર ઉજવણી કરીએ છીએ અને વહેલી સવારે ધાબા પર જઈને પતંગ ચગાવવાની શરૂઆત કરી દઈએ છીએ અને એક બીજાના પતંગ સાથે પેચ લડાવીને લપેટ લપેટની બુમો પાડતા હોઈ એ છીએ પરંતું શું આપ સૌ જાણો છો કે પતંગની સૌ પ્રથમ શરૂઆત ક્યાં થઈ હતી. અને પતંગ સાથે કઈ કઈ માન્યતાઓ પણ જોડાયેલી છે તો ચાલો તમને જણાવી દઈએ
કહેવાય છે કે ઇ.સ. પૂર્વે ત્રીજી સદીમાં ચીનમાં પતંગની શોધ થઇ હતી. પતંગ બનાવવા માટે જરૂરી સામગ્રી જેવી કે પતંગ ઉડાડવા માટેનો મજબૂત દોરો, તેને અનુરૂપ હલ્કોને મજબૂત વાંસ તથા રેશમનું કપડુ ચીનમાં ઉપલબ્ધ હતું. દુનિયાનો પ્રથમ પતંગ એક ચીની દાર્શનિક મોડીએ બનાવી હતી. ચીન પછી પતંગનો ફેલાવો જાપાન, કોરીયા, થાઇલેન્ડ, બર્મા, ભારત, અરબ, ઉત્તર આફ્રિકા સુધી થયો. પતંગ ઉડાડવાનો શોખ દુનિયાના અનેક ભાગોમાં થઇ ભારતમાં પહોચ્યો જે આજે ભારતની સંસ્કૃતિ અને સભ્યતામાં વણાઇ ગયો છે.
ઉતરાયણ એટલે સૂર્યનું ઉત્તર દીશામાં પ્રયાણ થવુ, આ દિવસ પવિત્ર હોઇ નદીઓમાં સ્નાન કરવું , ગરીબોને દાન આપવાની પરંપરા ચાલતી આવી છે. અન્ય દેશોમાં પતંગ 2300 વર્ષના ઇતિહાસમાં વિવિધ માન્યતાઓ પરંપરાઓ અને અંધવિશ્વાસોની વાહક પણ રહી છે. માનવીની આકાંક્ષાઓને આકાશની ઉંચાઇઓ સુધી લઇ જનારી પતંગ કયાંક અપશુકનની કે પછી કયાંક ઇશ્વર સુધી પોતાનો સંદેશ પહોંચાડવાના માધ્યમના રૂપમાં પ્રતિષ્ઠિત છે.
ચીનમાં કિંગ રાજવંશના શાસક દરમ્યાન પતંગ ઉડાડીને તેને અજ્ઞાત છોડી દેવાને અપશુકન માનવામાં આવતું. તદઉપરાંત કપાયેલી પતંગને પકડવી કે ઉઠાવવાને પણ અપશુકન માનવામાં આવતું. પતંગ ધાર્મિક આસ્થાઓના પ્રદર્શનનું પણ માધ્યમ બન્યો છે. થાઇલેન્ડના લોકો પોતાની પ્રાર્થના ભગવાન સુધી પહોચાડવા માટે વર્ષા ઋતુમાં પતંગ ઉડાડતા. જ્યારે કોરીયામાં પતંગ પર બાળકોના નામ અને તેની જન્મ તારીખ લખી ઉડાડવામાં આવતી કે જેથી એ વર્ષે બાળક સાથે સંકળાયેલું દુર્ભાગ્ય પતંગની સાથે જ ઉડી જાય.
પતંગ સાથે હવામાનની થર્મોમીટર જોડી માહિતી મેળવવા આગાહી અને અભ્યાસ કરવા ઉપરાંત ડેલ્ટા યુનિ ઓફ ટેકનોલોજી દ્વારા એક પ્રોજેકટ હેઠળ 102 m ના પતંગ દ્વારા 10 કિલોવોટ સુધીની ઉર્જા ઉત્પાદનનો પ્રયોગ હાથ ધરવામાં આવ્યો છે. આ અંગે જે વિસ્તારોમાં હવાનો તેજ પ્રવાહ હોય તેવા વિસ્તારોમાં પતંગની દોરી સાથે ટર્બાઇનની મુવમેન્ટ જોડીને ઉર્જા ઉત્પાદન ક્ષેત્રે સંશોધના સતત પ્રયાસો હાથ ધરાઇ રહયા છે.
