ISROના મોટાભાગના મિશન ભારતના સ્પેસપોર્ટ શ્રીહરિકોટા ખાતેના સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરમાંથી લોન્ચ કરવામાં આવે છે, જે આંધ્ર પ્રદેશના દરિયાકિનારે એક ટાપુ છે. 1971 થી, ISRO મોટાભાગના મિશન અહીંથી શરૂ કરી રહ્યું છે.
ચંદ્રયાન-3ના સફળ સોફ્ટ લેન્ડિંગ બાદ ઈસરોએ આદિત્ય એલ-1 લોન્ચ કરવાની જાહેરાત કરી છે. તેને 2 સપ્ટેમ્બરે શ્રી હરિકોટાના સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરથી લોન્ચ કરવામાં આવશે. આ ભારતનું પ્રથમ સૌર મિશન છે, જેના માટે ભારતીય અવકાશ સંશોધન સંસ્થાએ તેના પ્રક્ષેપણ માટે ફરી એકવાર શ્રીહરિકોટાની પસંદગી કરી છે.
શ્રીહરિકોટા એ ભારતનું લોન્ચિંગ સ્ટેશન છે, 1971 થી ISROએ કરેલા તમામ મોટા મિશન આ લોન્ચિંગ પેડ પરથી લોન્ચ કરવામાં આવ્યા છે. આંધ્ર પ્રદેશના દરિયાકિનારે આવેલું આ ટાપુ ભારતના પ્રાથમિક અવકાશ બંદર તરીકે પણ ઓળખાય છે. તે શ્રીહરિકોટા સુલ્લુરપેટા મંડળમાં છે જે ભારતીય અવકાશ વિજ્ઞાન માટે ખૂબ મહત્વ ધરાવે છે. સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરની સ્થાપના અહીં 1971માં જ કરવામાં આવી હતી.
શ્રીહરિકોટા શા માટે ખાસ છે?
સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટર શ્રીહરિકોટામાં આવેલું છે, જ્યાંથી ISRO તમામ મિશન લોન્ચ કરે છે, આ સ્થળ વિષુવવૃત્તની નજીક છે. પૃથ્વીની ભ્રમણકક્ષામાં ફરતા તમામ અવકાશયાન અથવા ઉપગ્રહો વિષુવવૃત્તની નજીકથી ઇન્જેક્ટ કરવામાં આવે છે. એટલા માટે શ્રી હરિકોટાથી રોકેટ લોન્ચ કરવાથી મિશનની સફળતાનો દર વધે છે અને મિશનની કિંમતમાં પણ ઘટાડો થાય છે.
સ્પેસ મિશન શરૂ કરવા માટે, એક એવી જગ્યા પર સ્પેસ પોર્ટ બનાવવામાં આવે છે જે ભીડ અને લોકોની અવરજવરથી દૂર હોય. શ્રી હરિકોટા આ માટે એકદમ પરફેક્ટ છે. આ આંધ્ર પ્રદેશ સાથે જોડાયેલ એક ટાપુ છે, જેની બંને બાજુ સમુદ્ર છે. આવી સ્થિતિમાં, અહીંથી પ્રક્ષેપણ કર્યા પછી, રોકેટના અવશેષો સીધા સમુદ્રમાં પડી જાય છે, જો મિશન પર કોઈ ખતરો હોય, તો તેને સમુદ્રની દિશામાં ફેરવવાથી જાનહાનિ ટાળી શકાય છે.
હવામાન પણ મુખ્ય પરિબળ છે
સ્પેસ મિશન લોન્ચ કરવા માટે શ્રીહરિકોટાને પસંદ કરવાનું કારણ હવામાન પણ છે, હકીકતમાં તે એક ટાપુ છે, તેથી અહીંનું હવામાન સામાન્ય રીતે એવું જ રહે છે. વરસાદની ઋતુ સિવાય અહીંનું વાતાવરણ લગભગ દસ મહિના સુધી સૂકું રહે છે. એટલા માટે ISRO શ્રીહરિકોટાને વધુ પ્રાધાન્ય આપે છે.
શ્રીહરિકોટા એકમાત્ર લોન્ચિંગ સ્ટેશન નથી
ISRO પાસે માત્ર શ્રીહરિકોટાનું સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટર જ લોન્ચિંગ સ્ટેશન નથી. તેના બદલે, કેરળના તિરુવનંતપુરમમાં થુમ્બા ઇક્વેટોરિયલ રોકેલ લોન્ચિંગ સ્ટેશન પણ છે, જ્યાંથી ISRO અગાઉ મિશન લોન્ચ કરતું હતું. શ્રીહરિકોટા લોન્ચિંગ પેડ બનતા પહેલા, ભારતમાં તમામ મિશન થુમ્બાથી લોન્ચ કરવામાં આવ્યા હતા. હાલમાં પણ ISRO આ લોન્ચિંગ પેડ પરથી સાઉન્ડિંગ રોકેટ એટલે કે રિસર્ચ રોકેટ લોન્ચ કરે છે.
આદિત્ય એલ-1 સૂર્યનો અભ્યાસ કરશે
ભારતીય અવકાશ સંશોધન સંસ્થા દ્વારા આદિત્ય એલ-1 મિશનની જાહેરાત કરવામાં આવી છે, આ મિશન સૂર્યનો અભ્યાસ કરશે. 2 સપ્ટેમ્બરે સવારે 11.50 કલાકે લોન્ચ થવાનું છે. તેને શ્રી હરિકોટાના સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરથી PSLV C-57 રોકેટથી લોન્ચ કરવામાં આવશે. સૂર્યની ભ્રમણકક્ષામાં પહોંચીને, તે ક્રોમોસ્ફેરિક અને કોરોનલ હીટિંગ અને પ્લાઝ્મા અને કોરોનલ માસ ઇન્જેક્શનના ભૌતિકશાસ્ત્ર વિશેની માહિતી એકત્રિત કરશે.
