America: રશિયા સાથેના સંબંધો પર અમેરિકાના નવા પ્રતિબંધોથી ભારત બન્યું ટાર્ગેટ, ભારત, ચીન અને તુર્કી સહિત અનેક દેશોની 400 કંપનીઓ પર પ્રતિબંધ
America અમેરિકાએ રશિયા પર નવા પ્રતિબંધો લગાવ્યા છે જેમાં ભારત, ચીન અને તુર્કી સહિત અનેક દેશોની લગભગ 400 કંપનીઓ અને વ્યક્તિઓને નિશાન બનાવવામાં આવ્યા છે, અમેરિકાએ વિશ્વના વિવિધ દેશોની 398 કંપનીઓ પર પ્રતિબંધો લગાવ્યા છે. તેમાં ઘણી ભારતીય કંપનીઓ સામેલ છે. યુક્રેન યુદ્ધના કારણે તેના પર લગાવવામાં આવેલા પ્રતિબંધો છતાં રશિયા સાથે વ્યાપાર કરતી કંપનીઓ વિરુદ્ધ આ કાર્યવાહી કરવામાં આવી છે. નવા પ્રતિબંધો યુએસ ટ્રેઝરી અને રાજ્ય મંત્રાલયોની વ્યાપક વ્યૂહરચનાનો એક ભાગ છે, જેનો હેતુ રશિયાની લશ્કરી સાધનોની સપ્લાય ચેઇનને વિક્ષેપિત કરવાનો છે.
America ભારત સિવાય જે દેશોની કંપનીઓ પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો છે તેમાં યુએઈ, તુર્કી, થાઈલેન્ડ, મલેશિયા, સ્વિટ્ઝર્લેન્ડ અને ચીન સહિત એક ડઝનથી વધુ દેશોનો સમાવેશ થાય છે. ભારત ખાસ કરીને આ નવા પ્રતિબંધોના નિશાન પર છે, જ્યાં તેની કંપનીઓ પર આરોપ છે કે તેઓ રશિયાને ઉચ્ચ પ્રાથમિકતા ધરાવતા સામાન સપ્લાય કરે છે. આ સ્થિતિ અમેરિકી સરકારની કડક ચેતવણીનું કારણ બની છે.
ભારતની વધતી ભૂમિકા પર પ્રશ્નો
આ નવા પ્રતિબંધ પેકેજમાં મુખ્યત્વે ભારતીય કંપનીઓને નિશાન બનાવવામાં આવી છે. આ પ્રતિબંધને અમેરિકાનો અત્યાર સુધીનો સૌથી મોટો પ્રયાસ માનવામાં આવે છે, જેનો ઉદ્દેશ્ય પ્રતિબંધોથી બચવાના ત્રીજા પક્ષોના પ્રયાસોને રોકવાનો છે. છેલ્લા બે વર્ષમાં ભારતે રશિયા સાથેના વેપાર સંબંધોને નોંધપાત્ર રીતે મજબૂત કર્યા છે.
ભારત સ્થિત ફ્યુટારેવોને ખાસ કરીને વિદેશ મંત્રાલય દ્વારા નિશાન બનાવવામાં આવ્યું હતું કારણ કે તેના પર રશિયાના ઓર્લાન ડ્રોન ઉત્પાદકને ઉચ્ચ પ્રાથમિકતાનો માલ સપ્લાય કરવાનો આરોપ છે. વધુમાં, અન્ય એક ભારતીય કંપની, શ્રેયા લાઇફ સાયન્સ પ્રાઇવેટ લિમિટેડ પર આરોપ છે કે તેણે 2023 થી શરૂ કરીને યુએસ-ટ્રેડમાર્ક ટેક્નોલોજીના સેંકડો શિપમેન્ટ રશિયાને મોકલ્યા હતા, જેનું કુલ મિલિયન ડોલર હતું.
એક વરિષ્ઠ અમેરિકન અધિકારીએ કહ્યું કે ભારતની આ ગતિવિધિઓ પર ચિંતા વધી રહી છે. આ અધિકારીએ નામ ન આપવાની શરતે જણાવ્યું હતું કે, “અમે ભારત સાથે ખૂબ જ સ્પષ્ટ અને સીધું છીએ કે અમે આ ઉભરતા વલણોને વધુ આગળ વધે તે પહેલાં તેને રોકવા માંગીએ છીએ.” ગયા વર્ષે અમેરિકાએ ઘણી ભારતીય કંપનીઓને ચૂકવણી બંધ કરી દીધી હતી કારણ કે તેઓએ રશિયા સાથે વેપાર કર્યો હતો.
વ્યાપક પ્રતિબંધોની વ્યૂહરચના
આ પ્રતિબંધો યુક્રેનમાં તેનું યુદ્ધ ચાલુ રાખવા માટે રશિયાને જરૂરી અદ્યતન રશિયન ટેક્નોલોજીઓ અને ઉચ્ચ-પ્રાધાન્યતા માલસામાનના સપ્લાયને રોકવાની વ્યાપક યુએસ વ્યૂહરચનાનો એક ભાગ છે. ફેબ્રુઆરી 2022માં યુક્રેન પર રશિયાના હુમલા બાદથી અમેરિકા અને તેના સહયોગી દેશોએ રશિયા પર હજારો પ્રતિબંધો લગાવ્યા છે. આ પ્રતિબંધો મુખ્યત્વે સંરક્ષણ, નાણા અને ટેકનોલોજી જેવા ક્ષેત્રો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.
બુધવારે, યુએસ ટ્રેઝરી વિભાગે 274 સંસ્થાઓ અને વ્યક્તિઓ પર પ્રતિબંધો લાદ્યા હતા, જ્યારે રાજ્ય વિભાગે 120 થી વધુ કંપનીઓ અને વ્યક્તિઓની સૂચિ બહાર પાડી હતી. યુએસ કોમર્સ ડિપાર્ટમેન્ટે 40 કંપનીઓ અને સંશોધન સંસ્થાઓને પણ વેપાર પ્રતિબંધોની સૂચિમાં ઉમેર્યા છે જેઓ રશિયન સૈન્યને ટેકો આપવા માટે સામેલ હતા.
સ્ટેટ ડિપાર્ટમેન્ટના એક અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે, “આ પગલું આ દેશોની સરકારો અને ખાનગી ક્ષેત્રને એક ગંભીર સંદેશ મોકલે છે કે યુએસ સરકાર પ્રતિબંધોના ઉલ્લંઘનનો સામનો કરવા માટે પ્રતિબદ્ધ છે અને રશિયા પર યુક્રેન સામેના પોતાના પગલાં લેવા માટે દબાણ જાળવી રાખશે.”
ડેપ્યુટી ટ્રેઝરી સેક્રેટરી વાલી એડેયેમોએ પણ યુએસ પ્રતિબદ્ધતાનો પુનરોચ્ચાર કરતા કહ્યું કે, “યુક્રેન સામેના તેના ગેરકાયદેસર અને અનૈતિક યુદ્ધ માટે રશિયાને જરૂરી ઉપકરણો અને તકનીકોની સપ્લાય કરવાથી રોકવા માટે યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ અને અમારા સાથી દેશો નિર્ણાયક પગલાં લેવાનું ચાલુ રાખશે.” 
ચીનની ભૂમિકા પર પણ ધ્યાન
આ નવા પ્રતિબંધોમાં ચીન પણ મોટું નિશાન હતું. અમેરિકન અધિકારીઓએ જણાવ્યું હતું કે રશિયા દ્વારા પ્રાપ્ત ઉચ્ચ પ્રાથમિકતાના સામાનમાંથી 70 ટકા ચીનમાંથી આવે છે, જે યુદ્ધની શરૂઆતથી અત્યાર સુધીમાં લગભગ 22 અબજ ડોલરના માલસામાન સુધી પહોંચી ગયો છે. સ્ટેટ ડિપાર્ટમેન્ટના એક અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે ચીનની ભૂમિકા અન્ય કોઈપણ દેશ કરતા વધારે છે, “બીજા સૌથી મોટા સપ્લાયર કરતા 13 ગણી વધુ,” જે 2023 માં તુર્કી હતું.
બુધવારે લક્ષિત કરાયેલા લોકોમાં હોંગકોંગ અને ચીન સ્થિત કંપનીઓનો સમાવેશ થાય છે, જેમના પર રશિયાને કરોડો ડોલરની અદ્યતન ટેકનોલોજી આધારિત ચીજવસ્તુઓ સપ્લાય કરવાનો આરોપ છે. ખાસ કરીને અદ્યતન શસ્ત્રોના ઉત્પાદનમાં રશિયાની લશ્કરી-ઔદ્યોગિક ક્ષમતાઓને મજબૂત કરવા માટે આ માલસામાનને મહત્વપૂર્ણ ગણવામાં આવે છે.
અમેરિકાએ રશિયાના અન્ય મહત્વપૂર્ણ ક્ષેત્રોને પણ નિશાન બનાવ્યા, જે તેની અર્થવ્યવસ્થા અને સૈન્ય ક્ષમતાઓથી સંબંધિત છે. રશિયાના આર્ક્ટિક LNG 2 પ્રોજેક્ટને ટેકો આપતી અનેક સંસ્થાઓ પર પણ પ્રતિબંધો લાદવામાં આવ્યા હતા. આ પ્રોજેક્ટ રશિયાના સૌથી મોટા એલએનજી પ્લાન્ટમાંથી એક બનવાનો હતો, પરંતુ યુએસ અને યુરોપીયન પ્રતિબંધોને કારણે તે ખરાબ રીતે ફટકો પડ્યો છે.
જો કે, અત્યાર સુધી લેવામાં આવેલા પગલાઓ છતાં, પ્રશ્નો રહે છે કે શું પ્રતિબંધો રશિયાને રોકવામાં અસરકારક છે. રશિયાની અર્થવ્યવસ્થાએ અત્યાર સુધી સ્થિતિસ્થાપકતા દર્શાવી છે. ખાસ કરીને આંતરરાષ્ટ્રીય બજારોમાં તેલ અને ગેસનું વેચાણ ચાલુ રાખવાથી આર્થિક નુકસાનને ઘણી હદ સુધી ઘટાડ્યું છે. તેમ છતાં, અમેરિકી અધિકારીઓનું માનવું છે કે સમય જતાં પ્રતિબંધો રશિયાની સૈન્ય ક્ષમતાઓને નબળી કરવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવશે.
